Dit wordt geen makkelijke blog. Om te begrijpen wat ik bedoel moet je 'm heel goed lezen. Als je geen zin in bespiegelingen hebt en alleen maar wat lol wil, ga dan naar www.guustflater.com. Er valt hier vandaag wellicht wat te lachen maar enkel een hilarisch relaas van leukigheden is het deze keer zeker niet. De verwarring die me overvallen heeft en waar ik veel over nadenk probeer ik eerlijk te beschrijven; enige sociaal-culturele ingewikkeldig-heid is daardoor onvermijdelijk. Mocht je daar geen zin in hebben, even goede vrienden, ga dan nu maar gauw ophouden met lezen en RTL4 kijken. Zo niet, succes.
Komt'ie.
Het is ondertussen al weer bijna een week geleden dat we terugkwamen uit Afrika. Decadente eerste-werelders als we zijn, gaan we elk jaar in maart even op reis - met als excuus de verjaardag van mijn vrouw en de ondraaglijke lengte van de winter. Formeel zijn we beschaafd, we kiezen afwisselend verre bestemmingen en lokaal, zeg maar binnen autobereik, pittoreske stadjes. Twee jaar geleden New York, USA, vorig jaar Mechelen, BE, dit jaar Marrakech, MAR.
Ik weet niet zo goed waar ik beginnen moet. Ik weet ook nog niet echt wat ik nou eigenlijk vind van de cultuurshock die ik onderging. Het is veel, wat we in zo'n drie-en-een-halve dag voor onze kiezen hebben gekregen. Ik heb hard, lang en veel nagedacht over mijn gevoelens van verontwaardiging, ergernis, frustratie en onmacht. En daar kwam het volgende van.
Begrijp me niet verkeerd, we zijn overvallen noch gestrand, gechanteerd noch bestolen. Geen luchtvaartmaatschappij faalde, geen ambtenaar was onuitstaanbaar. Geen strobreed, geen onvertogen woord, niks mis. We zijn niet onderdrukt of onheus bejegend. We zijn niet opgelicht en niet respectloos benaderd.
Maar toch. Aan pogingen om respectloos te zijn, aan pogingen om ons op te lichten, aan pogingen om ons te bestelen en aan verholen en besmuikte weerzin tegen ons persoonlijk en tegen onze aanwezigheid ontbrak het evenmin. Almaar beleefde en aardige reacties onzerzijds op opdringerige verkoopterreur werd met nóg meer aandrang, en niet met waardering en terughoudendheid, beantwoord. Vriendelijke afwijzing van opdringerigheid werd met nóg meer opdringerigheid beantwoord. Resoluut weigeren van ongevraagde diensten werd met meer dwingend verbaal - en klein fysiek- geweld beantwoord. Duwen, trekken, rammen en drammen. "Een ding zonder vrienden".
Ik weet nu hoe een piñata zich voelt. Een piñata, voor degene die niet weet wat dat is, is zo'n Mexicaans papier-maché ding, vaak een dier, dat vol zit met snoep. Het hangt aan een touwtje in de tuin en het jarige kind moet er - geblinddoekt - met een stok hard op slaan tot het snoep eruit valt. "Een ding zonder vrienden".
Ik ben dus, zoals de lezer begrijpt, een west-Europese zak met geld. Niet iemand maar iets. Motto van Marrakech: hersenloos (geblinddoekt) met zijn allen op iets in beuken, op die zak, daar valt vanzelf, als je maar stug doorgaat, regelmatig wat geld uit. Blijven meppen, blijven cashen.
Depersonificatie is geen Europees patent. Wij zijn niet de enigen die alles wat anders is anonimiseert. Wij voelen ons - terecht - schuldig wanneer we over "de" vluchtelingen, Turken, Marokkanen of moslims denken - individuen de stereotype kenmerken van groepen toekennen is niet erg aardig maar ronduit stupide en onbeschaafd. Niemand wil "een ding zonder vrienden" zijn.
Wellicht is de meest onthutsende en confronterende observatie van deze trip dan ook dat anderen dat net zo goed bij mij kunnen doen. Dat anonimiseren, die depersonificatie. Met mij! De hoogontwikkelde, bijzonder goed opgeleide, intelligente, blanke Master Of The Universe! Ik word ineens, hier, nog geen vier uur vliegen van huis, nogal gedepersonificeerd, zeg maar, als het ware. Het is een schande. En dat vond ik nou net zo'n typische blanke bwana-vaardigheid. Dat depersonificeren. Ik waardeer het allerminst dat, terwijl wij economisch, cultureel en politiek lichtjáren verder ontwikkeld zijn, anderen zichzelf blijkbaar superieur aan mij wagen te voelen. Ik was er nou net zo trots op dat wij op alle fronten gelijk hebben en die anderen ons daarom -terecht- benijden. En nou durven ze mij zomaar als toeristisch vee, als te lossen vracht, als witte pinautomaat, als blanke melkkoe, als klaar voor de slacht en rijp voor de pluk te zien. "Een ding zonder vrienden". En ik ben nog wel zo'n aardige kerel. Als je me de kans geeft, zal ik het bewijzen.
En hoe ik mijn best ook doe, die perceptie - zak geld, rijke Europeaan - verandert niet. Hé-le-maal niet. Hoe vriendelijk, welbespraakt, meertalig, vergevingsgezind, contactgericht, toegankelijk, politiek-correct, glimlachend, begripvol of sympathiek ik ook probeer te zijn - ik blijf een zak vol geld.
Ik vond het kut. Ik vond het helemaal niet leuk om hordes mensen na een poosje dan maar te negeren, om iedereen die me aansprak op welk moment dan ook als een piñata-mepper te zien - hoe terecht die attitude ook bleek. Ik verlangde al na één dag, echt waar, naar Engeland - waar "Can I Help You" niet betekent "How Much Will You Pay Me". Ik walg van de opgelegde paranoia, wat moet déze hoofddoek nou weer van me - het niet rustig om je heen kunnen kijken, je zonnebril ophouden want dan zien ze niet waar je naar kijkt - het was uiterst onaangenaam en vervelend. Niemand die je ongemak erkent, niemand die laat merken dat hij je begrijpt en dat hij aan jouw kant staat. Relentless, zeggen ze in het Engels. Daar is geen goede vertaling voor. Genadeloos, onophoudelijk, zonder onderbreking. Eigenlijk is mijn vertaling net zo goed: "een ding zonder vrienden".
Met mijn één meter vijfentachtig en fikse hoed viel ik nogal op. Bijnamen: Indiana Jones, Angry Man (op dag 3, beetje klaar ermee), Ali Baba maar ook My Brother - zo werd ik genoemd door de zwartste man die ik ooit zag, hij moet haast blind geweest zijn. Boss vond ik de naarste. Dat is Bwana, maar dan anders - en er zat achter elke "boss" een bijna voelbare weerzin en afschuw. "Een ding zonder vrienden".
Het is een bitterzoete ervaring, dit weekendje Marokko. Pijnlijk, onthutsend, naar, verbijsterend. Maar ook prachtig, sfeervol, verpletterend, adembenemend, ongelooflijk mooi en uitdagend.
En dat laatste: uitdagend. Er valt heel wat te veroveren, overtuigen, accepteren, verteren, begrijpen en overbruggen. Islamitische landen zijn niet met een weekendje te begrijpen, verklaren of incorporeren.
Zonder zelf in de spiegel te kijken en je eigen rol kritisch te beoordelen - waarbij je niet per se als winnaar uit de strijd komt omdat je toevallig uit een Westerse democratie komt - schiet het allemaal niks op. Ik ben er, zoals u leest, in ieder geval nog lang niet uit.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten